Praktijkvoorbeelden voor toekomstbestendig opleiden

De zorg verandert. De patiënt verwacht meer maatwerk, regie en samenwerking tussen zorgprofessionals. Tegelijkertijd groeit het tekort aan artsen buiten het ziekenhuis – denk aan jeugdartsen, specialisten ouderengeneeskunde en forensisch artsen.

Deze maatschappelijke uitdagingen vragen om twee dingen: een krachtig opleidingscontinuüm dat studenten stap voor stap begeleidt tot toekomstbestendig geneeskundig specialist én gerichte actie om het tekort aan extramurale artsen aan te pakken. In een uitgebreid samenwerkingsverband wordt hier aan gewerkt binnen Opleidingscontinuüm aan het geheel – van student tot specialist en binnen de actieplannen Meer Extramurale Artsen specifiek aan het meer zichtbaar maken van artsen buiten het ziekenhuis.

Hieronder vind je inspirerende praktijkvoorbeelden die laten zien hoe het ook anders kan: slimmer, mensgerichter en beter verbonden met de zorg van morgen.

Thema 1: Studenten

De arts van de toekomst werkt niet alleen in het ziekenhuis. Daarom is het belangrijk dat studenten al vroeg een breed en realistisch beeld krijgen van het artsenberoep. Dit vraagt om aandacht voor extramurale zorg in het curriculum, goede begeleiding bij loopbaankeuzes en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling – zowel binnen als buiten de opleiding.

De Vrije Universiteit belicht de diversiteit van het artsenvak in een voorlichtingsvideo voor studenten.
Meer informatie: video
Voorlichtingsfilm van De Geneeskundestudent en de KNMG om scholieren te informeren over hoe de studie geneeskunde eruit ziet en wat de mogelijkheden zijn als je eenmaal arts bent.
Meer informatie: Video De studie geneeskunde

Het Erasmus MC biedt masterstudenten geneeskunde kosteloos professionele coaching aan via het MATCH-programma, gericht op persoonlijke en professionele ontwikkeling.
Meer informatie: MATCH-coachingprogramma
Elke masterstudent van het Amsterdam UMC krijgt een mentor voor begeleiding bij competentieontwikkeling, het opstellen van leerdoelen en het maken van loopbaankeuzes.
Bij de start van de coschappen werken Radboudumc en LUMC met vaste co-groepen en mentoren. Elke mentor voert ook individuele gesprekken met coassistenten, gericht op zelfreflectie en professionele ontwikkeling.
Het UMC Utrecht reserveert 10% van het onderwijsprogramma voor vaardigheden, persoonlijke ontwikkeling en loopbaanoriëntatie.
Het Amsterdam UMC biedt loopbaancoaching aan voor studenten geneeskunde.
Geneeskundestudenten bij het Amsterdam UMC kunnen speeddaten met geneeskundig specialisten om zich te oriënteren op hun toekomstig specialisme.
Het Open Spookhuis, een initiatief van het UMC Utrecht en overgenomen door Radboudumc en UMCG, weerlegt mythes over het artsenvak en maakt loopbaanpaden transparanter voor masterstudenten.
Meer informatie: Beeldvorming maakt artsenvak onaantrekkelijk: zonde! of ‘In een Open Spookhuis willen we spookverhalen weerleggen over je loopbaan als specialist’.
Onder leiding van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid is een landelijke toolbox ontwikkeld om studenten te enthousiasmeren voor een loopbaan in de jeugdgezondheidszorg.
Meer informatie: Toolbox JGZ.
Interviews met rolmodellen vanuit sociale geneeskunde en eerste lijn.
Meer informatie: Podcast KoffieCo
De website ‘Start als Arts’ biedt praktische informatie voor beginnende artsen, van BIG-registratie tot een overzicht van vervolgopleidingen.
Meer informatie: Start als Arts
Next Level Dokter is een landelijke campagne die geneeskundestudenten en basisartsen inspireert om te kiezen voor artsenberoepen buiten het ziekenhuis.
Meer informatie: Next Level Dokter

Het UMC Utrecht ontwikkelt een profileringstraject voor geneeskundestudenten via de arts-assistentenvereniging, gericht op verdieping buiten het standaardcurriculum.
De KNMG organiseert jaarlijks de verkiezing Geneeskundestudent van het Jaar, waarmee maatschappelijke betrokkenheid onder studenten wordt gestimuleerd en gewaardeerd.
Meer informatie: Verkiezing Geneeskundestudent van het Jaar
In het hbo worden studiepunten toegekend voor medezeggenschapsactiviteiten en onderwijsinspraak. Dit roept de vraag op of vergelijkbare waardering in de geneeskundeopleiding wenselijk is.
Meer informatie: studiepunten voor extra-curriculaire activiteiten
Game of Hospitals is een internationale serious game die studenten inzicht geeft in de organisatie van de zorg en hen leert strategisch denken over ziekenhuisstructuren.
Meer informatie: Game of Hospitals
Verschillende geneeskundefaculteiten bieden studenten de mogelijkheid om keuzevakken of minors te volgen buiten de eigen opleiding, zoals bij psychologie of bestuurskunde.

Geneeskundefaculteiten besteden in toenemende mate aandacht aan extramurale vakken, ook in hun voorlichtings- en wervingsactiviteiten.
Het Thermion-project brengt studenten van Radboudumc, HAN en huisartspraktijken samen in wijkgerichte projecten waarin multidisciplinair wordt samengewerkt.
Meer informatie: Thermion-project
Student meets patient bij UGC Heyendael laat studenten in een vroeg stadium van hun opleiding kennismaken met de impact van ziekte en behandeling via patiëntcontact.
Meer informatie: Student meets patient
Het precoschap generalistische zorg van Radboudumc biedt studenten een keuzecoschap ouderengeneeskunde tijdens de wachttijd voor coschappen.
Meer informatie: precoschap
Het UMC Utrecht biedt coschappen in de wijk, waardoor studenten kennismaken met eerstelijnszorg en populatiegerichte benaderingen.
OOR NO en MUMC+ bieden studenten de mogelijkheid om meerdere coschappen aaneengeschakeld te volgen binnen één ziekenhuis.
Meer informatie: UMCG
Het MUMC+ biedt verlengde coschappen in huisartsgeneeskunde of sociale geneeskunde, met extra verdieping en oriëntatie op deze vakken.
Meer informatie: Verlengd coschap Huisartsgeneeskunde
Radboudumc experimenteert met coschappen waarin studenten deels in de eerste lijn en deels in het ziekenhuis actief zijn, inclusief pilots in de sociale geneeskunde.
Meer informatie: Eerste jaar alle coschappen in één ziekenhuis
Het coassistentschap Verdieping bij Radboudumc biedt studenten de kans om kennismaken met vakgebieden die nog niet eerder aan bod kwamen.
Meer informatie: Coassisitentschap 'Verdieping'
Studenten kunnen bij Radboudumc werken als medical scribe. Door aanvullende masterclasses wordt deze werkervaring erkend als keuzecoschap.
Meer informatie: ‘medical scribe’
Ontwikkeling van ’Toolbox begeleiding coassistenten door bedrijfsartsen en aiossen’. Deze tool is vanaf najaar 2025 beschikbaar (Amsterdam UMC, IOSG, SGBO, NSPOH NVAB en verschillende grote arbodiensten).
Meer informatie: Toolbox voor het verbeteren van de begeleiding van coassistenten
Contactpersoon: j.croes@amsterdamumc.nl
Maastricht University biedt onderwijs vanuit de Ouderengeneeskunde voor alle coassistenten over proactieve zorgplanning. Dit gebeurt met een VR-bril (Maastricht University).
Contactpersoon: Daisy.janssen@maastrichtuniversity.nl

Het UMC Utrecht heeft haar geneeskundecurriculum herzien om adaptieve, creatieve artsen op te leiden. Elk blok besteedt aandacht aan 0e–2e lijnszorg en de meest voorkomende ziektebeelden.
Bij het LUMC kunnen derde- en vierdejaars geneeskundestudenten meedoen aan de MasterMind Challenge, waarin zij in samenwerking met de gemeente Leiden werken aan maatschappelijke zorgvraagstukken.
Meer informatie: Masterminds Challenge
Sommige faculteiten trainen studenten in observatievaardigheden buiten de medische context, bijvoorbeeld door les te geven in een museum.
Meer informatie: observatievaardigheden buiten de medische context

Thema 2: Anios

De aniosfase is voor veel jonge artsen een periode van oriëntatie én ontwikkeling. Door het aniosschap bewust in te richten als persoonlijk leertraject – met goede begeleiding, diversiteit in werkplekken en aandacht voor generieke competenties – ontstaat ruimte voor groei, reflectie en loopbaankeuzes. Zo dragen instellingen bij aan betere zorg én aan toekomstbestendige geneeskundig specialisten.

Voor aniossen kunnen terugkomdagen worden ingericht naar analogie van de terugkomdagen in de opleidingen tot specialist ouderengeneeskunde, huisarts, arts voor verstandelijk gehandicapten en arts M+G.
Op Palliaweb kunnen aniossen via het programma Optimaliseren Onderwijs Palliatieve Zorg (O2PZ) een competentiescan palliatieve zorg doen, om inzicht te krijgen in hun ontwikkelpunten.
Meer informatie: Palliaweb – O2PZ
In de eerste lijn bestaan al traineeships voor aniossen. Die kunnen als inspiratie dienen voor het vormgeven van het aniosschap nieuwe stijl in ziekenhuizen.
De SBOH is een pilot gestart met een extramuraal-overstijgend traineeship in de regio Den Haag, Rotterdam en Leiden. Het tweejarige traject combineert werkervaring in de huisartsgeneeskunde, ouderengeneeskunde, verslavingszorg en mogelijk ziekenhuiszorg.
Ook het Radboudumc en de OOR ON-regio werken aan de ontwikkeling van een aniosschap nieuwe stijl.
Het Radboudumc neemt sinds 2024 aniossen centraal aan binnen vier pools: acuut, beschouwend, snijdend en ‘anders’. Aniossen kunnen rouleren tussen afdelingen en krijgen een generiek inwerk- en onderwijsprogramma, met begeleide intervisie en mentoren/coaches.
Het Amphia Ziekenhuis biedt een gecombineerd aniosschap aan binnen de specialismen neurologie, longgeneeskunde en interne geneeskunde.
Meer informatie: Gecombineerd ANIOS-schap – Amphia
Haaglanden MC biedt een tweejarig ANIOS-traineeship op maat aan, met keuzemogelijkheden uit verschillende ziekenhuis-specialismen.
Meer informatie: Werken bij Haaglanden MC
OOR NO en het UMCG bieden een geïntegreerd ANIOS-traineeship aan waarin deelnemers in twee jaar drie specialismen doorlopen. Het programma bevat onder andere een portfolio, intervisie, een starterspakket en aanvullende cursussen.
Meer informatie: ANIOS Traineeship – OOR NO

ArboUnie biedt een arts-verpleegkundigen-programma: traineeship voor basisartsen en verpleegkundigen gericht op alle facetten van de bedrijfsgezondheidszorg.
Contactpersoon: Iris.arends@arbounie.nl

Op initiatief van de huisartsenopleiding Maastricht is een gecombineerd aniosschap ontwikkeld waarin jonge artsen werkervaring opdoen binnen én buiten het ziekenhuis. Deze constructie biedt een breed perspectief op de praktijk van intra- en extramurale zorg.
Meer informatie: Visiedocument Opleidingscontinuüm, p.10
Bij het Amsterdam UMC en binnen de ouderengeneeskunde zijn gesprekken gaande over nieuwe anios-trajecten die opleidingsclusters overstijgen. Doel is meer flexibiliteit en oriëntatiemogelijkheden voor jonge artsen.
Er bestaat een gecombineerd aniosschap in de ouderenzorg en palliatieve geneeskunde, met vier opeenvolgende stages van zes maanden. Thema’s zijn onder meer functiebehoud, interprofessioneel werken en kwaliteit van leven en sterven.

De Jonge Specialist biedt basisartsen het portfolio Iprove aan, gericht op de ontwikkeling van generieke competenties en zachte vaardigheden.
Meer informatie: Iprove – De Jonge Specialist
In de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde kan een anios-portfolio worden ingediend als bewijsstuk voor vrijstelling. Het portfolio wordt pas beoordeeld nadat de anios is aangenomen en speelt geen rol in het sollicitatieproces.
Wetenschappelijke verenigingen van medisch-specialistische vervolgopleidingen stellen portfolio’s beschikbaar voor aniossen die gemotiveerd zijn voor hun specialisme. Het is belangrijk dat deze portfolio’s worden gebruikt als reflectietool en niet als afvinklijst.

Thema 3: Geneeskundige vervolgopleidingen

Een transparant en professioneel selectieproces is essentieel voor een eerlijke instroom in de vervolgopleidingen. Heldere informatievoorziening, objectieve selectiecriteria en geschoolde commissies helpen vooroordelen te verminderen en diversiteit te bevorderen. Zo maken alle kandidaten – met uiteenlopende achtergronden en ambities – een eerlijke kans op een plek in de opleiding.

Innovatie in de geneeskundige vervolgopleidingen is noodzakelijk voor het vergroten van de capaciteit voor de begeleiding van aios binnen de extramurale geneeskundige vervolgopleidingen en voor samenwerking over domeinen heen: tussen praktijk, onderzoek en opleiden, intraprofessioneel (tussen geneeskundig specialismen: eerste lijn, sociale geneeskunde en ziekenhuisspecialismen) en interprofessioneel (tussen verschillende beroepsgroepen zoals artsen en verpleegkundigen).

De huisartsopleiding werkt met vaste kaders en richtlijnen voor sollicitatieprocedures, inclusief een openbaar toetsingskader.
Meer informatie: Kaders en richtlijnen – Huisartsopleiding Nederland
In eerstelijnsopleidingen zijn sollicitatieprocedures en selectiecriteria opgenomen in het toetsingskader van de vervolgopleiding en worden deze geëvalueerd tijdens visitaties.
De sollicitatieprocedure voor de opleiding tot arts Maatschappij & Gezondheid is uitvoerig beschreven. SOGEON, als onafhankelijke stichting, is verantwoordelijk voor deze procedure, waardoor opleiding en werkgeverschap gescheiden zijn.
Meer informatie: Over SOGEON – Arts M+G
Voor ziekenhuisspecialismen kunnen bovenstaande voorbeelden uit de eerste lijn en sociale geneeskunde als inspiratie dienen voor het ontwikkelen van transparante sollicitatieprocedures.
Binnen het UMC Utrecht onderzoekt de arts-assistentenvereniging hoe sollicitatieprocedures verbeterd kunnen worden. Er is een intern visiedocument opgesteld, in lijn met de gepubliceerde opleidingscontinuümdocumenten van de NFU.
Radboudumc/SGBO, NSPOH en NVAB voeren samen een project uit gericht op centrale verbeterde aanmeld-/plaatsingsprocedure voor de opleiding bedrijfsgeneeskunde; Doel: transparante aanmelding, optimaliseren opleidingscapaciteit.
Meer informatie: Centrale aanmelding opleiding tot bedrijfsarts | ZonMw Projects
Contactpersoon: Marjolein.bastiaanssen@radboudumc.nl

Het Radboudumc ontwikkelt samen met HR een assessment voor selectie bij kindergeneeskunde en neurologie. Kandidaten ontvangen persoonlijke feedback van een HR-functionaris.
Binnen de sociale geneeskunde werkt SOGEON met een vast reglement voor de selectiecommissie van de opleiding tot arts M+G.
Meer informatie: SOGEON
SOON heeft een reglement opgesteld voor sollicitatiecommissies in de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde.
Meer informatie: SOON

UMC Utrecht en Amsterdam UMC hebben samen het Universitair Public Health Opleidingsinstituut opgericht. UPHO leidt artsen op in de 2e fase van opleiding tot arts Maatschappij en Gezondheid (arts M+G).
Meer informatie: Upho
Bij Radboudumc/SGBO loopt een project voor extra instroom aiossen bedrijfsgeneeskunde door innovatie onderwijsvormen en inzet van gedragswetenschappelijke docenten naast bedrijfsarts-opleiders.
Contactpersoon: Marjolein.bastiaanssen@radboudumc.nl
Project om de opleiding tot bedrijfsarts te vernieuwen door digitale technologie en nieuwe (asynchrone) leervormen zodat er meer aiossen opgeleid kunnen worden (NSPOH, SGBO, Radboudumc, Perspectief, Arbo Unie, HTC, NVAB, Maastricht UMC+).
Meer informatie: Digitale innovatie opleiding bedrijfsarts (DIOBA). | ZonMw Project
Contactpersoon: E.noordik@nspoh.nl
Binnen de JGZ-opleiding wordt gewerkt met een verlengde arm-constructie, een junior specialist assisteert als “arts gedelegeerde taken” de opleider bij het opleiden van aios. TNO biedt hiervoor Didactische Trainingen aan deze “artsen gedelegeerde taken” aan.

Academische werkplaats opleiden: versterken driehoek wetenschap-opleiden-praktijk; methode/aanpak: lerend netwerk. Doel is het ontwikkelen, implementeren en evalueren van onderwijsinnovaties om de opleiding van bedrijfsartsen te verbeteren door intensieve en structurele samenwerking tussen praktijk, wetenschap en opleiding.
Meer informatie: Academische Werkplaats Opleiden | ZonMw Projects
Contactpersoon: A.hasic@amsterdamumc.nl
In het project Interprofessioneel Opleiden genereert de NFU nieuwe inzichten voor interprofessioneel leren op de werkplek. Een handreiking wordt opgesteld die zorgbreed gebruikt kan worden om interprofessioneel opleiden te integreren in de praktijk. De focus ligt op de samenwerking tussen verpleegkundigen (in opleiding), verpleegkundig specialisten (in opleidingen), aiossen en hun opleiders.
Meer informatie: Interprofessioneel opleiden | NFU
Academische werkplaats Arbeidsgerichte netwerkzorg (Radboudumc). Pijlers: interprofessioneel opleiden, academisering, netwerkzorg.
Contactpersoon: Marjolein.bastiaanssen@radboudumc.nl
In 2023 startte bij SOON de eerste lichting met een aangepast verkort opleidingstraject voor artsen met een afgeronde vervolgopleiding, het centraal opleidingsprogramma basisfase ouderengeneeskunde . Structurele subsidie vanuit VWS helpt hierbij.
Meer informatie: Nieuwsbericht: Ouderengeneeskunde als tweede carrière voor medisch specialisten
Contactpersoon: s.querido@soon.nl

Thema 4: Toekomstbestendige GSP en de relevantie van profielen

De zorg van morgen vraagt om geneeskundig specialisten met meer dan alleen wetenschappelijke expertise. Door ruimte te bieden voor profielen als onderwijs, bestuur, kwaliteit en innovatie kunnen aiossen zich ontwikkelen in de richting die past bij hun talenten én bij wat de maatschappij nodig heeft. Zo leiden we op tot veelzijdige en toekomstbestendige artsen.

Zeven ziekenhuizen in de OOR-ON-regio hebben opleidingsprofielen ontwikkeld voor Management en Bestuur, Onderwijs en Opleiding, en Kwaliteit en Veiligheid.
Meer informatie: Toolbox profielen
De huisartsopleiding heeft een Landelijk opleidingsplan en kenmerkende beroepsactiviteiten van de huisarts uitgeschreven en biedt differentiatie in Beheer en Beleid.
Meer informatie: Landelijk opleidingsplan
De opleidingen tot huisarts en specialist ouderengeneeskunde bieden profielen in stagebeleid, leiderschap en organisatie en onderwijs in praktijkmanagement.
Het Amsterdam UMC heeft in het herziene landelijke Opleidingsplan Specialisme Ouderengeneeskunde de onderwerpen medisch leiderschap & organisatie, onderwijs & opleiden en meer ruimte voor keuzestages met niet-klinische invulling expliciet opgenomen.
Het UMC Utrecht verkent een discipline-overstijgende track voor Bestuur en Management binnen de medische vervolgopleidingen.
Het UMC Utrecht biedt een leergang Groene OK om duurzaamheid in de klinische praktijk te stimuleren.
De CMV/NFU met de CMV-klankbordgroep ontwikkelde een handreiking om bestuurlijke profielen en talentontwikkeling in medische vervolgopleidingen te ondersteunen.
Meer informatie: Handreiking ontwikkeling bestuurlijk talent aios
Het UMC Utrecht maakt 10% van de tijd van AIOS beschikbaar voor bestuurstaken binnen het ziekenhuis.
Het UMCG biedt regionale opleidingsprofielen aan zoals Bestuur en Management, en sinds kort ook Onderwijs.
Competentiegerichte opleiding, gericht op kennis en vaardigheden voor opleiden van aios specialist ouderengeneeskunde en arts verstandelijk gehandicapten.
Meer informatie: KaderOpleiding Opleiden
De masterclass gericht op specialisten ouderengeneeskunde die zich op het gebied van medisch leiderschap verder willen ontwikkelen.
Meer informatie: Masterclass medisch leiderschap - Verenso
Keuzemodule voor aios ouderengeneeskunde die zich willen verdiepen in beleidsadvisering en leiderschap.
Meer informatie: Keuzemodule Leiderschap en Organisatie

Het Jeroen Bosch Ziekenhuis biedt het Pareltraject aan, een speciaal leertraject voor aiossen waarin zij competenties ontwikkelen in vakoverstijgende thema’s zoals kwaliteitszorg en bestuurlijke vraagstukken. Aiossen lopen bijvoorbeeld mee met de Raad van Bestuur om inzicht te krijgen in de financiering van ziekenhuiszorg of nemen deel aan interne kwaliteitstrajecten.
Meer informatie: Pareltraject – Jeroen Bosch Ziekenhuis
Het Radboudumc stimuleert verdieping in de profielen ‘onderwijs en opleiding’ en ‘innovatie in de zorg’ binnen diverse medische vervolgopleidingen. Voor deze profielen zijn éénjarige topclasses beschikbaar waarin aiossen zich kunnen specialiseren op thema’s buiten het klinisch werkveld.
Arts aan de bestuurstafel-traject: de LAD ontwikkelde een positioneringstraject waarin artsen worden ondersteund bij het opzetten van een professioneel inspraakorgaan.
Meer informatie: Gezond en veilig werken | LAD
Contactpersoon: R.steenbeek@lad.nl

Het UMCG organiseert opleidingsmiddagen waarin a(n)iossen, opleiders, supervisoren en stafleden met elkaar in gesprek gaan over de verbinding tussen opleiding en praktijk. Tijdens deze sessies is er ruimte voor intervisie, het delen van ervaringen en het bespreken van vakoverstijgende thema’s, zoals werkplezier, professionele ontwikkeling en maatschappelijke rol van de arts.
Meer informatie: Opleidingsmiddagen UMCG